Technologia blockchain do świadomości społecznej wdarła się za sprawą kryptowaluty Bitcoin, która została uruchomiona w roku 2019 – to już ponad 15 lat temu. Było to pierwsze praktyczne i komercyjne użycie koncepcji, której historia sięga zaś jeszcze dalej, bo aż do początku lat 90. Pomimo tego technologia blockchain oraz powiązane z nią mechanizmy tzw. kryptowalutowe wciąż spotykają się z niezrozumieniem. Blockchain i kryptowaluty kojarzą się przede wszystkim ze spekulacją giełdową czy jeszcze gorzej – z głośnymi oszustwami (wystarczy wspomnieć niedawną aferę związaną z projektem Libra w Argentynie).

Pomimo tych problemów pojawia się coraz więcej firm, które tworzą zupełnie nowatorskie modele biznesowe. Ich dodatkową gałęzią, a czasem nawet głównym fundamentem, staje się blockchain oraz powiązane z tą technologią mechanizmy ekonomiczne i społeczne (kryptowaluty, tokeny, zdecentralizowane autonomiczne organizacje). Od branży tradingowej, przez social media (platforma Hive, Community Notes IDRISS), aż po gry internetowe – blockchain pozwala budować biznesy nowej ery.

W tym wpisie chcę jednak skupić się na trzecim sektorze gospodarki, czyli fundacjach, stowarzyszeniach i innych organizacjach, których głównym celem działania nie jest maksymalizacja zysków. Ze względu na skojarzenie ekosystemów blockchainowych ze spekulacją i giełdami ich wykorzystanie w domenie NGO nie jest wcale oczywiste. Uważam, że całkowicie niesłusznie, czego doskonale dowodzi przypadek krakowskiego lokalu Królestwo Bez Kresu.

Królestwo Bez Kresu

Królestwo Bez Kresu to niezależny i niekomercyjny lokal znajdujący się w Krakowie. Funkcjonuje jako miejsce spotkań i wydarzeń, oddolne centrum kultury, kawiarnia i herbaciarnia, a także muzeum. Kluczowym aspektem działalności Królestwa jest powstała wokół tego miejsca zaangażowana społeczność, która na zasadach wolontaryjnych wspiera funkcjonowanie lokalu.

Historia lokalu zaczyna się już w 2015 roku, a zanim zagościł on na dobre w Krakowie w roku 2020, funkcjonował wcześniej w Tarnowie oraz w Rzeszowie. W tym miejscu trzeba podkreślić, że Królestwo Bez Kresu to lokal niekomercyjny – utrzymuje się wyłącznie dzięki wsparciu (nie tylko finansowym) darczyńców oraz wolontariuszy. Nie jest to jedyny lokal o podobnym modelu funkcjonowania, ale odróżnia go jego trwałość. Większość podobnych inicjatyw po roku lub dwóch działalności zamyka się, zaś Królestwo obchodzić w tym roku będzie 10-lecie swojego istnienia.

Jak podkreśla Dawid Hallmann – założyciel Królestwa – kluczową rolę w wypracowaniu skutecznego i trwałego modelu funkcjonowania odegrała właśnie technologia blockchain. Aby jednak zrozumieć dobrze przypadek Królestwa, musimy zrozumieć podstawy technologii blockchain.

Blockchain

Blockchain to w uproszczeniu rozproszona baza danych – specjalny rejestr (lub „wspólna księga”), który jest udostępniony i aktualizowany przez wielu uczestników jednocześnie. Można to wyobrazić sobie jak grupę przyjaciół, którzy prowadzą wspólną listę swoich transakcji. Każdy z nich ma własną kopię tej księgi i dopisuje do niej nowe wpisy (np. kto ile komu pożyczył). Dzięki temu wszyscy uczestnicy mają zawsze identyczną historię transakcji. W praktyce blockchain jest zorganizowany w kolejno łączone „bloki” danych – każdy nowy blok zawiera zestaw zapisów i łączy się z poprzednim, tworząc nierozłączny łańcuch. Taki sposób zapisu sprawia, że raz wprowadzone dane są trudne do zmiany, bo każda zmiana byłaby od razu widoczna w całej sieci.

Algorytmy konsensusu

Żeby wszyscy mieli wspólną wersję prawdy, sieć blockchain używa algorytmów konsensusu – to zestaw zasad, według których uczestnicy (węzły) dochodzą do porozumienia, które zapisy są prawdziwe. W praktyce każdy zapis (blok) musi zostać zatwierdzony przez większość sieci, nawet jeśli uczestnicy się nie znają czy nie ufają sobie. Taki mechanizm sprawia, że istnieje jedno wspólne „źródło prawdy”. Można to przyrównać do grupy ludzi, którzy bez szefa negocjują i wspólnie uzgadniają kolejny wpis do księgi. W świecie blockchainu popularne są różne metody uzgadniania (np. Proof of Work – rozwiązanie kryptograficznej łamigłówki, lub Proof of Stake – prawo do dodania bloku zależne od posiadanych środków), lecz cel jest ten sam: zabezpieczyć sieć i zapobiec fałszowaniu danych.

Tokeny

Tokeny to cyfrowe „żetony” lub waluty, które funkcjonują na bazie blockchaina. Mogą reprezentować różne wartości – na przykład pełnić rolę pieniądza w konkretnej aplikacji, biletów dostępu do usługi albo cyfrowych kolekcjonerskich przedmiotów w grach. Tokeny mają **ogromny zakres zastosowań ** – służą zarówno do wymiany (jak zwykła kryptowaluta), jak i np. do sprzedaży unikalnych przedmiotów czy przyznawania praw głosu w projekcie.

Istotą jest to, że tokenami można handlować i przechowywać je jak każdą inną kryptowalutę. W praktyce każdy token to zapisana w blockchainie wartość lub dostęp, którą można kupić, sprzedać lub wymienić na coś innego, zgodnie z regułami ustalonymi w danej sieci.

Blockchain w Królestwie Bez Kresu

Wykorzystanie blockchainu Hive w Królestwie Bez Kresu rozpoczęło się już w 2017 roku. Początkowo platforma ta była wykorzystywana głównie jako niemodyfikowalna kronika, w której odnotowywano ważniejsze wydarzenia odbywające się w lokalu w Rzeszowie.

Kronika

Z czasem jednak to użycie poszerzało się, tak że dzisiaj profil Królestwa na platformie Hive stanowi bardzo dokładną kronikę wszystkiego, co dzieje się w lokalu. Informacje o wydarzeniach, podsumowania każdego dnia, ważne ogłoszenia a także prawodawstwo. Królestwo jako inicjatywa oddolna i tworzona przez społeczność posiada własny regulamin funkcjonowania zwany „Konstytucją”. Jest ona zapisana w blockchainie, dzięki czemu każdy użytkownik ma wgląd w to kiedy jest ona modyfikowana i w jaki sposób.

Ekonomia rycarowa

Królestwo Bez Kresu posiada także własny token zwany Rycarem (w skrócie RCR). Jest to wewnętrzna „waluta” Królestwa, która pozwala nie tylko na odbiór nagród (takich jak napoje, przekąski czy wynajem sali). Co ważne, posiadanie rycarów uprawnia także do głosowania nad sprawami związanymi z funkcjonowaniem lokalu.

Tokeny RCR zdobyć można poprzez wsparcie Królestwa darowizną lub działania w formie wolontariatu (np. sprzątanie, dyżur, przygotowanie unikalnego napoju zwanego Brisscolą). Portfel Rycarowy każdego użytkownika zapisany jest w blockchainie, dzięki czemu niemożliwe jest np. przejęcie czyichś tokenów lub bezprawne zwiększenie liczby tokenów w portfelu. Każda zmiana bilansu to osobny zapis w łańcuchu bloków, który jest publiczny i niezmienialny.

Demokracja bezpośrednia w skali mikro

Jak wspomniałem wcześniej, Królestwo jest lokalem zarządzanym nie przez jedną osobę, ale całą społeczność. Każdy „obywatel” (osoba posiadająca przynajmniej 1 RCR) ma prawo do składania wniosków dot. funkcjonowania lokalu oraz prawo do głosowania nad wnioskami innych użytkowników.

Wnioski takie mogą dotyczyć dowolnej sprawy: od zorganizowania jakiegoś wydarzenia, przez propozycję zakupu gier planszowych oraz sprzętu, aż po zmiany w Konstytucji – czyli de facto zmiany istoty funkcjonowania całego lokalu. Siła głosu każdego użytkownika zależy od liczby posiadanych tokenów – wartość głosu jest wprost proporcjonalna do stosunku portfela użytkownika do liczby wszystkich tokenów w obiegu.

Problemy

System rozwoju działalności oraz budowania społeczności, jaki został wypracowany w Królestwie Bez Kresu, jest unikalny w skali nie tylko Polski, ale także Europy oraz całego świata. 10-letni okres funkcjonowania lokalu dowodzi tego, że system ten jest trwały i ma solidne fundamenty. Nie jest jednak pozbawiony wad, które dały się we znaki społeczności.

Przede wszystkim zdecydowana większość akcji, jakie odbywają się w blockchanie, musiała być wprowadzana ręcznie. Aby przyznać nowe tokeny użytkownikowi, osoba uprawniona (w tym przypadku założyciel Królestwa) musiała ręcznie wyszukać w bazie stan portfela tego użytkownika, a następnie ręcznie wygenerować transakcje zmieniającą ten stan. Było to żmudne i czasochłonne, a do tego łatwo pozwalało na błędy ludzkie (np. błąd w obliczaniu nowego stanu portfela lub zwyczajne literówki).

Podobnie sprawa miała się w przypadku systemu wniosków i głosowań. Dodanie wniosku wymagało opublikowania go jako wpisu na platformie Hive i poinformowania innych użytkowników o tym fakcie. Następnie zainteresowani użytkownicy głosowali poprzez publikowanie komentarzy (np. o treści „Popieram”). Po zakończeniu głosowania osoba zliczająca głosy musiała ręcznie spisać głosy użytkowników, następnie sprawdzić ich portfele rycarowe, a w końcu obliczyć siłę głosów za i przeciw.

Te i podobne problemy sprawiły, że prowadzący Królestwo Bez Kresu skontaktowali się z nami, aby poszukać możliwych rozwiązań przy wsparciu technologii.

Nasze rozwiązania

Po dokładnym zrozumieniu wyjątkowego sposobu funkcjonowania Królestwa oraz przeanalizowania aktualnych problemów, zaproponowaliśmy stworzenie dedykowanej aplikacji webowej. Aplikacja ta pozwoliła scalić społeczność, skupić rozproszone procesy oraz zautomatyzować powtarzalne zadania – a do tego będzie także stanowić dodatkową warstwę przejrzystości procesów mających miejsce w Królestwie.

Aplikacja dostępna jest pod adresem: krolestwo.bezkresu.org.

Aktualnie aplikacja posiada kilka modułów: stronę startową, portfel rycarowy oraz system wniosków.

Strona startowa

Strona startowa wyświetla 5 najnowszych wpisów Królestwa z platformy Hive. Jeżeli istnieją otwarte wnioski, nad którymi można głosować, tutaj pojawia się także o nich informacja – dzięki temu użytkownicy są zachęcani do oddawania głosów.

Portfel

Każdy użytkownik posiada własny profil w aplikacji, w którym może zobaczyć swój aktualny bilans rycarowy, a także historię transakcji (przychody i rozchody). Dzięki liście wszystkich użytkowników można także sprawdzić portfele innych osób oraz sprawdzić jaka jest ich siła głosu.

Wnioski i głosowanie

To aktualnie najbardziej rozbudowany moduł, który pozwala użytkownikom na dodawanie własnych wniosków dot. Królestwa. Po dodaniu wniosek ma 7 dni na głosowanie – w tym czasie inni użytkownicy oddają swoje głosy (poparcia lub sprzeciwu), a system wyświetla bieżący stan głosowania. Po upłynięciu 7 dni system automatycznie przestaje zbierać głosy oraz publikuje wynik głosowania. Całość dzieje się automatycznie, dzięki czemu niepotrzebna jest jakakolwiek ingerencja czy ręczne liczenie głosów.

Efekty transformacji

Chociaż to dopiero początek długotrwałej współpracy pomiędzy Tesseraktem a Królestwem Bez Kresu, to już udało się uzyskać pozytywne efekty naszych działań:

• Zautomatyzowanie uciążliwych i powtarzalnych zadań pozwoliło założycielowi Królestwa skupić swój czas i energię na innych działaniach strategicznych i operacyjnych.
• Wizualna prezentacja listy wszystkich użytkowników oraz ich portfeli zadziałała motywująco – obywatele Królestwa bardziej angażują się w działania wolontariatu, aby zwiększyć swoją siłę głosu.
• Dzięki uproszczeniu procesu składania wniosków i głosowania, społeczność Królestwa zaczęła zgłaszać pierwsze propozycje zmian w Królestwie.
• Wprowadzenie sekcji „Wieści z Królestwa” pozwala na przekazywanie aktualności bez potrzeby „przerzucania” użytkowników z aplikacji na platformę Hive.

Korzyści płynące z wdrożenia aplikacji są widoczne zarówno dla założyciela Królestwa Bez Kresu, jak i społeczności skupionej wokół tego miejsca. Wielu obywateli Królestwa entuzjastycznie przyjęło nowy system i zasugerowało wiele dodatkowych funkcjonalności – część z nich zostanie w przyszłości wprowadzona.

Podsumowanie

Przypadek Królestwa Bez Kresu dowodzi tego, że technologia blockchain może być pomyślnie wykorzystana do tego, aby wspierać funkcjonowanie organizacji pozarządowych. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu cech bazodanowych, społecznościowych oraz ekonomicznych przedsięwzięcia z domeny trzeciego sektora mogą usprawnić swoje działanie, wspierać aktywność społeczności, a także oferować możliwości, które uprzednio były trudne, jeśli nie niemożliwe do wdrożenia.

Jeżeli prowadzisz fundację, stowarzyszenie lub inną organizację pozarządową i chcesz przeprowadzić transformację cyfrową – być może z pomocą technologii blockchain – napisz do nas. Dokładnie przeanalizujemy Twój przypadek i zaoferujemy Ci godzinną darmową konsultację.