W świecie NGO

Tematyka organizacji pozarządowych jest bardzo bliska zespołowi Tesserakt. Wielu członków naszej firmy ma doświadczenie w zakładaniu NGO lub pełnieniu funkcji w ich zarządach, co przekłada się na głębokie zrozumienie specyfiki tego sektora.

Sektor Społeczny, często określany także jako Trzeci Sektor lub sektor NGO (ang. non-governmental organizations), obejmuje podmioty nienastawione na zysk. Działa w nim szerokie spektrum organizacji, których celem jest realizacja działań społecznych, kulturalnych czy edukacyjnych, a nie działalność komercyjna.

Organizacje Trzeciego Sektora funkcjonują w różnych formach prawnych – najczęściej są to fundacje i stowarzyszenia. Jednak katalog ten jest znacznie szerszy i obejmuje również m.in. stowarzyszenia zwykłe i rejestrowe, kluby sportowe, ochotnicze straże pożarne, związki stowarzyszeń, organizacje kościelne, grupy nieformalne, koła gospodyń wiejskich, komitety społeczne, Czerwony Krzyż, spółdzielnie socjalne, partie polityczne czy związki zawodowe – czyli wszystkie podmioty działające na podstawie odrębnych przepisów, których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku.

NGO w liczbach

W 2022 roku w Polsce działało 115,5 tysiąca zarejestrowanych organizacji non-profit. Oznacza to wzrost o 14,8 tysiąca (czyli o 14,7%) w porównaniu do roku 2014.

Struktura Polskiego Trzeciego Sektora wg. Obszarów Działalności (2022)

Źródło: Raport Głównego Urzędu Statystycznego odnośnie do Organizacji Pozarządowych

W 2022 roku najwięcej organizacji non-profit (24,5%) skupiało się na sporcie, turystyce, rekreacji i hobby, przy czym 78% z nich to stowarzyszenia sportowe. Drugą, co do wielkości grupę tworzyły jednostki prowadzące działalność związaną z ratownictwem (12,8%), do których zaliczane są ochotnicze straże pożarne oraz inne ochotnicze jednostki ratownicze (WOPR, GOPR).

Relatywnie często jako główny obszar prowadzonej działalności organizacje non-profit wskazywały sprawy zawodowe, pracownicze, branżowe (12,7%), a także kulturę i sztukę (12,0%). Najmniej podmiotów, bo tylko 1,5%, działało w obszarze prawa, jego ochrony i praw człowieka.

Źródło: Raportu NGO „Kondycja organizacji pozarządowych” z 2021

Nasz zespół skoncentrował się na analizie dostępnych danych, aby zidentyfikować problemy występujące w sektorze non-profit i zbadać ich prawidłowe funkcjonowanie.

Cele statutowe organizacji pozarządowych

Kto napędza polski sektor pozarządowy?

Raport “Kondycja organizacji pozarządowych” z 2021 roku wskazuje, że nadmierna biurokracja to jedna z głównych przeszkód dla fundacji i stowarzyszeń. Chodzi tu przede wszystkim o skomplikowane procedury związane z pozyskiwaniem grantów oraz rozbudowane formalności w kontaktach z administracją publiczną. Co ciekawe, rośnie wsparcie dla organizacji non-profit ze strony biznesu. Obecnie dwie na trzy organizacje współpracują z firmami prywatnymi, a 63% z nich deklaruje otrzymanie wsparcia w ciągu ostatnich dwóch lat.

Głównym źródłem finansowania organizacji pozarządowych pozostają środki publiczne. Jest to kluczowy aspekt ich funkcjonowania, ponieważ większość z nich nie prowadzi działalności gospodarczej i potrzebuje funduszy na realizację swoich celów statutowych. Z tego względu granty, konkursy i dotacje są często najważniejszym źródłem dofinansowania dla tych stowarzyszeń.

Stowarzyszenia mają wiele możliwości pozyskiwania funduszy poprzez aplikowanie do projektów. Poniżej przedstawiamy te, które są najbardziej przydatne w poszukiwaniu takich możliwości.

Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (NIW-CRSO)

To kluczowa instytucja, która zarządza wieloma programami rządowymi wspierającymi organizacje pozarządowe, takimi jak:

• Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO
• Rządowy Program Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych
• Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy
• Rządowy Program Wsparcia Organizacji Pozarządowych „Moc Małych Społeczności”

Strona NIW-CRSO (niw.gov.pl/granty/) regularnie publikuje informacje o aktualnych konkursach i programach.

Portal NGO.PL

To jeden z najbardziej wszechstronnych portali dla polskich organizacji pozarządowych. Znajdziesz tu najnowsze konkursy, dofinansowania oraz szczegółowe informacje o dostępnych funduszach (centralnych, samorządowych, unijnych i prywatnych). Portal oferuje również poradniki, jak skutecznie pozyskiwać środki. Koniecznie sprawdzaj sekcję “Aktualne konkursy” i zapisz się na ich newsletter, żeby być na bieżąco!

ngo.pl (fundusze.ngo.pl/aktualne)

Portal Funduszy Europejskich

To oficjalna strona Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, na której znajdziesz wyszukiwarkę dotacji. Możesz tam łatwo filtrować wyniki po typie organizacji, województwie i dziedzinie projektu. Warto też zajrzeć do sekcji z Punktami Informacyjnymi Funduszy Europejskich, gdzie możesz skorzystać z bezpłatnych konsultacji.

funduszeeuropejskie.gov.pl/

Eurodesk Polska

To cenne źródło informacji o programach unijnych, takich jak popularny Erasmus+, ale także o krajowych inicjatywach wspierających młodzież i organizacje pozarządowe. Znajdziesz tu szczegółowe informacje o tym, jak aplikować, jakie są kryteria uczestnictwa i na jakie działania można uzyskać wsparcie. Dzięki temu możesz znaleźć fundusze na projekty edukacyjne, wymiany młodzieżowe, szkolenia czy rozwój organizacji.

eurodesk.pl/granty

Inne przydatne źródła

• Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (gov.pl/web/kultura/dla-organizacji-pozarzadowych): Oferuje dofinansowania dla organizacji pozarządowych działających w obszarze kultury.
• Lokalne i regionalne portale dla NGO: Wiele miast i województw ma swoje własne portale informacyjne dla organizacji pozarządowych, gdzie publikują ogłoszenia o lokalnych konkursach i dotacjach. Przykładem jest ngo.krakow.pl dla Krakowa.

Fundacje prywatne i korporacyjne

Wiele polskich i międzynarodowych fundacji oraz firm oferuje własne programy grantowe. Warto regularnie sprawdzać strony internetowe dużych podmiotów, takich jak banki czy firmy telekomunikacyjne i energetyczne, które często posiadają działy CSR (Społecznej Odpowiedzialności Biznesu) i aktywnie wspierają organizacje pozarządowe. Przykładami takich inicjatyw są programy Fundacji Krajowej Grupy Spożywczej S.A. „Pomaganie krzepi” czy Grupy Respect Energy.

Zrozumienie sektora pozarządowego, czyli Trzeciego Sektora, jest kluczowe do pełnego docenienia jego działalności. Organizacje te są wszechobecne w naszym codziennym życiu, choć często nie zdajemy sobie sprawy z ich kluczowej roli w funkcjonowaniu społeczności.

Ciekawym punktem jest porównanie raportów, co daje nam wgląd w to, jak ewoluowały źródła finansowania Trzeciego Sektora.

• Środki publiczne to wciąż największe źródło finansowania dla sektora pozarządowego (44% budżetu), jednak ich udział spada.
• Znaczenie darowizn rośnie, odpowiadają one za 26% przychodów wszystkich organizacji, a coraz więcej z nich korzysta z tej formy wsparcia.
• 42% organizacji aktywnie prowadzi działania fundraisingowe inne niż tradycyjne wnioskowanie o dotacje.
• W 2023 roku prawie połowa (47%) organizacji aplikowała o dotacje od urzędów miast lub gmin.

Trzeci Sektor: Podstawowe dane i charakterystyka

• 72% organizacji pozarządowych to stowarzyszenia, a 28% – fundacje.
• Połowa organizacji jest zlokalizowana, tzn. ma swoje siedziby, na wsiach i w małych miastach liczących do 50 tys. mieszkańców, a 36% – w miastach z ponad 200 tys. mieszkańców.
• Staż działania przeciętnej organizacji to 11 lat.
• Najczęściej stosowane metody działania organizacji to organizowanie wydarzeń ( 69%), bezpośrednie świadczenie usług (65%) oraz działalność informacyjna ( 45%).
• Odbiorcami działań organizacji są najczęściej dzieci i młodzież (70%) oraz lokalna społeczność (65%).
• 34% organizacji działa na skalę wyłącznie lokalną, czyli gminy lub powiaty, a 40% prowadzi działania ogólnopolskie lub międzynarodowe.

Niestety, ocena sytuacji i wizerunku Trzeciego Sektora nie jest najlepsza. Aż 63% liderów organizacji pozarządowych uważa, że większość Polaków wciąż nie rozumie ich działalności. Co więcej, 55% z nich nie postrzega sektora jako spójnej wspólnoty. Badania wykazały również, że 52% liderów dostrzega wpływ polityki rządowej na finansowanie ich działań ze środków publicznych.

Co ciekawe, liczba organizacji pozarządowych dynamicznie się zmienia. Na koniec 2024 roku w Polsce było zarejestrowanych 161 tys. organizacji pozarządowych. W tej liczbie znalazło się 117 tys. stowarzyszeń (wyłączając ochotnicze straże pożarne) oraz 44 tys. fundacji (dane z rejestru REGON na dzień 31 grudnia 2024 roku). Ta zmienność wynika zarówno z powstawania nowych podmiotów, jak i kończenia działalności przez inne.

Liczba zarejestrowanych organizacji pozarządowych.
Źródło: Dane na podstawie rejestru REGON, stan na 31 grudnia 2024 roku.

Jak widać, liczba rejestrowanych organizacji pozarządowych rośnie dynamicznie. Jednakże aktywną działalność prowadzi około 75 tysięcy z nich, co stanowi około 50% wszystkich zarejestrowanych podmiotów.

Trzeci sektor w Polsce: liczby, wyzwania i codzienność

W 2022 roku w Polsce działało 115,5 tysiąca organizacji non-profit. Dominującymi obszarami ich działalności był sport i rekreacja (prawie 25%), a tuż za nimi ratownictwo. Warto zaznaczyć, że mimo zarejestrowania 161 tys. podmiotów, aktywnie funkcjonuje około 75 tys. z nich. Jednym z głównych wyzwań, z jakimi borykają się te organizacje, jest wszechobecna biurokracja, szczególnie widoczna przy pozyskiwaniu grantów.

Skąd pochodzi finansowanie?

Głównym źródłem finansowania organizacji pozarządowych są środki publiczne, choć ich udział stopniowo maleje. Rosnącą rolę odgrywają darowizny, a także współpraca z firmami prywatnymi – obecnie dwie na trzy organizacje nawiązują relacje z biznesem. Fundusze pozyskiwane są z wielu źródeł, w tym z portali takich jak NIW-CRSO, ngo.pl, Portal Funduszy Europejskich, a także od prywatnych fundacji i korporacji.

Jak działają i jak są postrzegane?

Większość organizacji pozarządowych to stowarzyszenia (72%), a ich średni staż działania wynosi 11 lat. Najczęściej skupiają się na organizowaniu wydarzeń, świadczeniu usług oraz działaniach informacyjnych. Ich działania są przede wszystkim skierowane do dzieci i młodzieży oraz lokalnych społeczności.

Niestety, percepcja sektora społecznego w społeczeństwie nie jest idealna. Aż 63% liderów uważa, że większość Polaków nie rozumie istoty działalności organizacji non-profit, a ponad połowa nie postrzega ich jako spójnej wspólnoty. Dodatkowo polityka rządowa ma znaczący wpływ na ich finansowanie.

Mimo tych wyzwań Trzeci Sektor jest wszechobecny i odgrywa niezwykle ważną rolę w życiu społecznym.

Tesserakt: z sektora pozarządowego dla sektora pozarządowego

W Tesserakcie rozumiemy specyfikę i wyzwania Trzeciego Sektora jak mało kto. Sami wywodzimy się z organizacji pozarządowych – nasi eksperci to byli członkowie zarządów, założyciele i aktywni działacze fundacji oraz stowarzyszeń. Dzięki temu posiadamy unikalne, praktyczne doświadczenie i doskonale wiemy, z czym na co dzień mierzą się podmioty pożytku publicznego.

Dziś, wykorzystując tę wiedzę i pasję, pomagamy organizacjom non-profit w dynamicznym rozwoju. Niezależnie od tego, czy potrzebujecie wsparcia w pozyskiwaniu funduszy, zarządzaniu projektami, budowaniu strategii, czy w radzeniu sobie z biurokracją – jesteśmy tu, aby Wam pomóc. Naszym celem jest wzmacnianie sektora społecznego i umożliwienie Wam skuteczniejszego realizowania misji.

Chcecie, aby Wasza organizacja działała efektywniej i osiągała więcej? Skontaktujcie się z nami, aby porozmawiać o tym, jak Tesserakt może wspierać rozwój Waszej działalności!

Źródła:

• Główny Urząd Statystyczny
• NGO.pl
• Raport Kondycja organizacji pozarządowych z 2021
• Raport Kondycja organizacji pozarządowych z 2024